مروری بر اتفاقات یکسال گذشته دیوار آزاد گرافیتی در تهران

دیوار آزاد چیست؟

-علیرضا نیکبخت

دیوار آزاد یا Free wall به دیواری گفته میشود که اجرای گرافیتی روی آن منع قانونی ندارد.

این دیوارها معمولا در بخش پشتی یا حاشیه پارک‌ها یا محله‌های کم رفت و آمد واقع شده اند که توسط شهرداری انتخاب و آزاد اعلام میشوند تا گرافیتی کاران آزادانه و بی دردسر روی آن کار اجرا کنند ، اما در محل هایی غیر از آن ، مورد برخورد قرار میگیرند یا کار آن ها پاک میشود . دیوار های آزاد از راه حل هایی بود برای کنترل گسترش گرافیتی در سطح شهر .از طرفی محلی است برای جذب توریست و استفاده کنترل شده از رسانه گرافیتی .صحبت ها و برخورد ها بین گرافیتی کاران در اجرای کار در فری وال متفاوت است. عده ای مخالف سرسخت هستند ، عده ای مشکلی ندارند ، بعضی هم بسته به کاری که میخواهند انجام دهند یکی را انتخاب میکنند. یکی از ویژگی های دیوا رهای آزاد اهمیت آنها در ثبت تاریخی تحول سبک‌ها است. دیوارها طی سالیان لایه های سنگین رنگ را به دوش می‌کشند.

در ادامه مروری میکنیم بر جریانات آخرین دیواری که در تهران تا به امروز به عنوان دیوار آزاد اعلام شده است.

اثار از راست به چپ : نور - راوی- بیتو-دادخواه-همیشگی-بلو

شروع ماجرا

حدود یکسال پیش یعنی اواسط بهمن ماه 1398 خبری مبتنی بر آزاد شدن دیواری برای گرافیتی در یکی از پارک های منطقه پنج تهران از صفحه پارکور اکباتان اعلام شد. پیگر ماجرا شدیم و در این رابطه با آقای عسگری مسئول باشگاه پارکور اکباتان صحبت هایی داشتیم که شرح ماجرا از زبان ایشان به این صورت بود:

در ادامه چند مورد از کمک ها و مسئولیت هایی که مخاطب میتواند نسبت به این جریان داشته باشد را مرور میکنیم:

روی دیوار های باشگاه پارکور گرافیتی هایی هست که نظر مسئول شهرداری را در یکی از بازدید های خود از زمین جلب کرده ( زمین پارکور از شهرداری اجاره شده) و از مسئول باشگاه سوال هایی در مورد ان ها کرده.بعد از توضیحات آقای عسگری ،از مسئول شهرداری درخواست کردند که روی این موضوع کار بشه و از این ظرفیت در شهر استفاده بشه و موضوع دیوار آزاد را هم مطرح کرده اند که مسئول شهرداری خواستند که آقای عسگری به شهرداری مراجعه کنند تا جدی تر موضوع را پیگیری کنند.

با پیگیری ها و رفت و آمد ها و صحبت با بخش های موافق و مخالف در شهرداری بالاخره تصمیم بر آن میشود که یک رویداد کوچک برگزار بشود تا مسئولین با خروجی و بازخورد های بصورت واقعی مواجه بشوند تا تصمیم های بعدی گرفته شود. این رویداد در یکی از پارک های منطقه پنج (پارک طبیعت در حوالی بلوار کاشانی و خیابان بهنام ) برگزار شد و در آن عمق ، نهفته ، همیشگی ، پی ، وهم روی دیوار پارک ، گرافیتی اجرا کردند . در ادامه این روند و تلاش ها و صحبت هایی که صورت گرفت همان دیوار به عنوان دیوار آزاد برای گرافیتی در نظر گرفته شد.

مجله گرافیتی ایران تا امروز صبر کرد تا راستی و درستی این خبر در عمل نیز ثابت شود و بعد به آن بپردازد.

تقریبا دو ماه از آزاد اعلام شدن دیوار گذشته بود که همه گیری کرونا اتفاق افتاد و قرنطینه ها جدی شد.کرونا شور و حالی که میتوانست آن دیوار در روزهای بهاری و تابستانی آن سال داشته باشد را تا حدی گرفت . با این حال تا امروز چندین لایه کار روی هم ، روی این دیوار اجرا شده.گرافیتی کاران حتا از شهر های دیگر ایران به تهران امدند و روی این دیوار خودی نشان دادند .با شکل گیری این محل تا حدی آثار پر کار گرافیتی از اسپات ها خارج شد و در فضای عمومی تری قرار گرفت.

آثار از راست به چپ : عمق – نهفته – هشوار - گربه

دیوار آزاد ، زمین تمرین تازه کار ها یا تالار نمایش کارهای با کیفیت (حکایت قوانین نا نوشته)

از قدیم وقتی آدرس اسپات یا فری والی پخش میشد افرادی که دوست داشتند برای اولین بار گرافیتی بکشند یا افرادی که در مسیر حرفه ای تازه شروع کرده اند ولی جایی برای تمرین ندارند هم سراغ این دیوار ها می‌آیند.کیفیت آثار این دوستان به نسبت پایین تر از شخصی هست که سابقه بیشتری در این حیطه دارد و بین این دو گروه چالش هایی بوجود می‌آید . این چالش ها در دیوار آزاد مورد بحث ما نیز بوجود آمد. در ادامه مواردی را ذکر میکنیم که شاید به کمک آن ها بتوان این چالش ها را به حداقل رساند.

" احترام خودت را نگه دار: بدترین کار در گرافیتی خط یا نقاشی کشیدن بر کار دیگران است. امروزه با وجود دیوارهای آزاد این کار از قبح کمتری در میان گرافیتی نویسان برخوردار است اما اثرگذاری روی آثار شبانه که در شهر اجرا می شوند، کماکان نوعی بی احترامی مستقیم و بی پروا محسوب شده و میتواند عواقب پیچیده ای در پی داشته باشد. زد و خورد، دعوا و یا انتقام جویی به روش نقاشی کشیدن روی کار یکدیگر یا گاه مشاجرات کلامی می‌تواند از جمله پیامدهای بی‌احترامی روی دیوارها باشد" (رشاد/گرافیتی چیست؟/ص149)

پاراگراف بالا بخشی از کتاب گرافیتی چیست؟ است که این نکته را میتوان از آن متوجه شد ، دیوار آزاد تا حدی از این قصه ی کار روی کار دیگران کشیدن معاف است . اما کار کردن در دیوار ازاد هم میتواند رفتاری مخصوص به خود را داشته باشد که احترام همچنان حفظ شود .وقتی فری وال پر هست و جایی برای کار جدید ندارد و مجبور هستیم روی کار دیگران برویم اول باید به دنبال کاری باشیم که هم از نظر کیفی در سطح کار ما یا پایین تر است یا کاری که فرسایش تا حدی آن را از بین برده . در مرحله بعد میتواند در صورت امکان پیام دادن به طرف مقابل که قرار است کار روی کار او بزنیم باشد. با چند جمله کوتاه و اطلاع رسانی تا حد زیادی از برخورد های بعدی جلوگیری می‌شود. راه بعدی پوشاندن کامل کار زیری است .

دیده شده بعضی افراد کاری که ساعت ها روی ان وقت گذاشته شده با یک کار دم دستی یک ترو آپ و یا حتا تست اسپری خود مخدوش کرده و از بین برده اند.این رفتار ها چیزی جز بی احترامی نیست و بعد ها باعث چالش ها و مشاجرات می‌شود.

پس اگر عمد در ایجاد درگیری در کار شما نیست موارد پیشنهادی بالا میتواند تا حد زیادی از سوتفاهم ها جلوگیری کند. گرافیتی در ایران با وجود گذشت سالیان همچنان در ایران تا حدی ناشناخته است.یک فری وال تمیز و با کار های سالم خیلی میتواند قوی تر عمل کند تا یک دیوار پر از خط و اثار تخریب شده...

آثار از راست به چپ : عشق-سایه-پدرام-هشوار-بلو

هر نکته مکانی دارد ... ( نقدی بر عملکرد شهرداری و هم چنین گرافیتی کارها)

گرافیتی ها گاهی خیلی جذاب و خوش رنگ لعاب و فانتزی هستند و همه سنین میتوانند از آن ها لذت ببرند اما گاهی هم بسته به سبک و ژانری که گرافیتی کار پیگیری میکند تصاویر خلق شده شاید مناسب برای قشر خردسال نباشند.

این دیوار ، دیواری طولانیست که در پارکی قرار دارد . قسمتی که دید بهتر و باف و سطح مناسب تری برای اجرای گرافیتی دارد ، روبروی زمین بازی کودکان هست. این زمین بازی میتواند ساعت ها محلی باشد که کودک در ان حضور دارد و قرار است مدتی از دنیای پر از شلوغی و خشم اطراف خارج بشود چند ساعتی بازی کند . میتوان گفت این محل حریم کودکان است نه یک فضای کاملا عمومی. عدم شناخت شهرداری چی ها از ابعاد گسترده جریان گرافیتی و ارائه راه حل های دم دستی و از سر باز کنی شاید دلیل اصلی این مشکل باشد. محلی را بیخ گوش خودمان انتخاب کنیم تا بگوییم کاری کرده ایم و اگر هم اتفاقی قرار بود بیوفتد دم دست باشد تا راحت تر حذفش کنیم (این پارک کنار شهرداری منطقه پنج قرار دارد). آیا محلی که بیشتر نوجوانان و بزرگسالان با آن برخورد دارند و در رفت و امدند و حداقل محل عبور کودکانند ، نه محل بازیشان مکان بهتری نبود برای اجرای این پروژه؟ البته امسال با وجود کرونا دیگر پارک ها آن شلوغی قبل را نداشتند و این مشکل آنچنان عمیق و جدی نشد. اما اگر کرونایی نبود چند دختر بچه قرار بود از آن نقاشی های که برای آن ها نبود آسیب ببینند؟

از این نکته هم نگذریم که دیوار هایی که گرافیتی روی آنها اجرا میشود به مرور زمان پاتوق جوانان میشود. این پاتوق شدن در کنار محل بازی کودکان میتواند مشکلات و اسیب های اجتماعی زیادی را بوجود اورد.(البته که دیگر خیلی وقت هست که پارک ها انچنان جای امنی برای بازی کودکان نیست ... . )

همان اتفاقی که برای دیوار اکباتان افتاد یا حتا کانال محک . دیوار اکباتان پارک کودکان هم نبود اما پاتوق شدن آن محل ، ساکنین آن بلوک و محله را آزرده کرده بود . موضوع گرافیتی ها نبودند ، تا حدی صلب اسایش این تجمعات بود اما صورت مسئله گرافیتی بود که پاک شد ، که البته پاک پاک هم نشد ، اما دیگر چیزی از دیواری که روزی جزو جذاب ترین دیوار های تهران بود باقی نمانده.

اما یک سوزن به خودمان هم بزنیم. مسئولین شناخت ندارند و اشتباه کردند ، خودمان چی؟ انتخاب کانتکست ( contexts) و محل مناسب ، خود میتواند قدرتی چند برابر به یک اثر بدهد و برعکس با انتخاب یک مکان نادرست یک اثر درجه یک میتواند به یک وصله ناجور و آزار دهنده تبدیل شود ، این انتخاب ها میتواند حرفه ای بودن گرافیتی ارتیست را بیش از پیش نشان دهد . گرافیتی کار آزاد است که خود را در جای درست ابراز کند و این نقد هرگز به معنی خود سانسوری نیست و از طرفی هم به این معنا نیست که آن دیوار باید شبیه یک دیوار مهد کودک طراحی شود تا کودکان لذت ببرند ، بحث کنترل اکسپرسیو کار است برای انسجام بهتر کار با محیط و برقراری ارتباط بهتر . چقدر در مورد جایی که داریم کاری را اجرا میکنیم فکر میکنیم و ایده ای داریم؟

بازگشت به شهر : در چند ماه اخیر متمرکز بودن اجرای کار روی دیوار آزاد کمتر شده و گرافیتی کارها مکان های مختلف مثل کنار اتوبان ها و نقاط بیشتری از شهر را انتخاب میکنند برای اجرای اثر . ( همیشه بمبینگ و اجرای تگ و تروآپ در سطح شهر بوده اما اجرای آثار پر جزئیات و زمان بر کمتر در شهر اتفاق می افتاد). این خود نکته مثبتی در این جریان است زیرا همانطور که گفته شد یکی از اهداف دیوار آزاد کنترل گرافیتی است.

هدف از این مقاله دادن اطلاعات و تعاریف در گرافیتی و تا حدی ثبت تاریخ و مستند کردن اتفاقات در گرافیتی ایران بود . به امید مفید واقع شدن.

آثار از راست به چپ پدرام – بیتو - بلو